Het ruimte-instrument SOLAR/SOLSPEC viert dit jaar zijn 5-jarig bestaan sinds zijn lancering. Dit Frans-Belgisch toestel meet de hoeveelheid zonnestraling (de zonneflux) vanuit de ruimte. Het gaat om een vernieuwde versie van een ouder instrument dat eerder al 5 maal deelnam aan ruimtemissies in de voorbije 30 jaar. Deze nieuwe versie is speciaal ontwikkeld voor langdurige ruimtemissies.
SOLSPEC is geïntegreerd in het platform SOLAR dat bevestigd zit aan de buitenzijde van de Europese COLUMBUS-module van het Internationaal Ruimtestation (ISS). Het instrument voert met regelmaat zonnemetingen uit, waardoor wetenschappers een lange reeks van meetresultaten verkrijgen voor onderzoek van het klimaat en van de zonnefysica. De missie zal duren tot in 2017.
Het instrument kwam tot stand dankzij een langdurige samenwerking tussen LATMOS (Frankrijk) en het Belgisch Instituut voor Ruimte-Aeronomie (BIRA) te Ukkel. Beide instituten hebben zich gespecialiseerd in het bestuderen van planeetatmosferen en van de ruimte-omgeving. SOLSPEC bevat drie spectroradiometers om invallende zonnestraling op te vangen in verschillende gebieden van het lichtspectrum, gaande van het UV, over het zichtbaar licht, tot in het infrarood. De accurate meting van het zonnespectrum en zijn variabiliteit in de tijd (met de 11-jarige zonnecyclus) is een sleutelelement in atmosfeermodellen.
Deze modellen simuleren talrijke fotochemische reacties in de atmosfeer, die erg afhankelijk zijn van de golflengte. De metingen zijn ook nuttig voor de validatie van fysische modellen van de zon, die onder meer de straling van de zonne-atmosfeer bestuderen die ten grondslag ligt van het spectrale continuüm. Tot slot is de meting van het zonnespectrum en zijn variabiliteit ook noodzakelijk voor klimaatstudies, waarvan de modellen steeds complexer worden, en dit zowel voor de actuele modellen als voor de reconstructie van het voorbije klimaat.
De beslissing om SOLSPEC te vervaardigen, werd reeds genomen tijdens de voorbereidingen van de SpaceLab-missie in 1983, waar wetenschappers naar aanleiding van de technologische vooruitgang nood hadden aan precieze metingen van de zonnestraling boven de atmosfeer, volgens een absolute fotometrische schaal. Op deze hoogten, is het mogelijk om atmosferische diffusie en de absorptie van zonnestraling door verschillende moleculen (O2, O3, H2O, CH4, …) in het UV en het infrarood grotendeels te ontwijken.
SOLSPEC deed vervolgens pioniersmetingen van zonnestraling tijdens de SpaceLab- en ATLAS-missies. Op EURECA (SOSP) deed het de eerste meting (IR) van buiten de atmosfeer van de zonnestraling tot een golflengte van 2,4µm. Op vraag van de ESA werd in 1997 gekozen voor een missie naar het ISS en startten verschillende partners en bedrijven het SOLSPEC vernieuwingsproject. Het BIRA was daarbij verantwoordelijk voor een groot aantal taken, zoals een nieuwe mechanische en optische configuratie, radiometrische ijkingen en de vernieuwing van het IR-meetkanaal, dat nu dus efficiënter werkt.
De afgelopen vijf jaar heeft het instrument zijn betrouwbaarheid en zijn beheersbaarheid bewezen en verzamelde gestaag duizenden nauwkeurige metingen. SOLAR/SOLSPEC neemt regelmatig deel aan onderlinge vergelijkingscampagnes tussen grote Amerikaanse en Europese instrumenten voor de meting van het zonnespectrum en ter bepaling van de consistentie tussen de absolute radiometrische schalen. Meerdere wetenschappelijke publicaties zullen volgen. Amerikaanse en Europese deskundigen stellen de resultaten van de SOLAR-missie regelmatig voor op colloquia.
Het controlecentrum B.USOC, gelegen in de gebouwen van het BIRA, staat in voor de besturing van het instrument.
Persbericht: BIRA
