Planetoïden, ook wel 'asteroïden' genoemd, zijn rotsblokken en klompen steen die net als de planeten in ons zonnestelsel in een baan om de zon draaien. De meeste planetoïden bevinden zich tussen de banen van de planeten Mars en Jupiter in de zogeheten 'planetoïdengordel' en hun grootte varieert van enkele meters tot enkele honderden kilometers.
Belgische aangelegenheid
Inmiddels zijn er al meer dan 300 000 planetoïden bekend waarvan enkele honderden werden ontdekt door Belgische sterrenkundigen. Het mag dus gerust gezegd worden dat het ontdekken van planetoïden een Belgische aangelegenheid is. De Koninklijke Sterrenwacht van België (KSB) in Ukkel speelde in de 20ste eeuw een zeer belangrijke rol in de zoektocht naar planetoïden aangezien een groot deel van de Belgische planetoïden werd ontdekt vanuit dit observatorium. Belgische astronomen als Eugène Joseph Delporte en Sylvain Arend worden dan ook aanzien als echte 'planetoïden-jagers' aangezien zij vanuit België tientallen nieuwe planetoïden hebben ontdekt. Omwille van de toenemende stof- en lichtvervuiling in en rond Brussel zijn enkele Belgische astronomen in de jaren '60 en '70 echter 'gevlucht' naar het buitenland om daar hun zoektocht naar planetoïden verder te zetten. Zo ontdekte de Belgische astronoom Eric Walter Elst in de jaren '80 en '90 honderden planetoïden vanuit Frankrijk en Chili. In dit artikel wordt een overzicht gegeven van enkele opmerkelijke planetoïden die in België werden ontdekt door Belgische sterrenkundigen en die genoemd werden naar Belgische personen of plaatsen.
1052 Belgica
Op 15 november 1925 ontdekt de Belgische astronoom Eugène Joseph Delporte vanop de Koninklijke Sterrenwacht van België in Ukkel de planetoïde 1925 VD. Deze planetoïde krijgt later de naam '1052 Belgica' en wordt dus genoemd naar het land België. In 2012 wordt, mede door de Belgische TRAPPIST-telescoop in Chili, ontdekt dat planetoïde 1052 Belgica eigenlijk bestaat uit twee delen. Beide rotsblokken zouden een omlooptijd hebben van ongeveer 48 uur en het grootste object van de twee draait om de 2,7 uur om zijn as.
1239 Queteleta
Eugène Joseph Delporte ontdekte vanop de Koninklijke Sterrenwacht van België in Ukkel op 4 februari 1932 een planetoïde die later naar Adolphe Quetelet genoemd werd. Dit was een Belgische astronoom, wiskundige en socioloog die de hoogwaardigheidsbekleders en donateurs ervan kon overtuigen om in 1827 in Brussel, aan de Schaarbeekse Poort, een sterrenwacht te bouwen. Uiteindelijk werd Quetelet de eerste directeur van deze sterrenwacht die in 1890 zou verhuizen naar Ukkel en we vandaag de dag kennen als de Koninklijke Sterrenwacht van België. De planetoïde die genoemd werd naar Adolphe Quetelet (1239 Queteleta) maakt deel uit van de planetoïdengordel die zich tussen de banen van de planeten Mars en Jupiter bevindt. Het vijftien kilometer grote hemelobject draait om de 4,3 jaar in een baan om de Zon.
1565 Lemaître
De planetoïde 1565 Lemaître werd op 25 november 1948 ontdekt door de Belgische astronoom en planetoïdenjager Sylvain Arend. Deze planetoïde werd ontdekt op de Koninklijke Sterrenwacht van België in Ukkel en kreeg oorspronkelijk de naam 1948 WA. Uiteindelijk werd dit hemellichaam genoemd naar de Belgisch katholieke priester, astronoom, kosmoloog, wiskundige en natuurkundige Georges Lemaître. Zijn belangrijkste wetenschappelijke bijdragen leverde hij aan de algemene relativiteitstheorie en aan de kosmologie door zijn hypothese van het uitdijende heelal. Zo is Lemaître ook internationaal bekend als grondlegger van de oerknaltheorie. De planetoïde 1565 Lemaître maakt deel uit van de planetoïdengordel die zich tussen de banen van de planeten Mars en Jupiter bevindt. Het elf kilometer grote object draait éénmaal om de 3,7 jaar in een baan om de Zon.
1652 Hergé
De Belgische astronoom Sylvain Julien Victor Arend ontdekte op 9 augustus 1953 de planetoïde 1953 PA. Deze planetoïde werd ontdekt op de Koninklijke Sterrenwacht van België in Ukkel en kreeg in 1982 uiteindelijk de naam '1652 Hergé'. De naam van deze planetoïde is een verwijzing naar het pseudoniem Hergé van de Belgische striptekenaar Georges Prosper Remi Remi die wereldbekend werd met zijn stripalbums 'De avonturen van Kuifje'. Deze planetoïde maakt deel uit van de planetoïdengordel die zich tuisen de banen van de planeten Mars en Jupiter bevindt en draait éénmaal om de 3,3 jaar om de Zon.
2819 Ensor
Eugène Joseph Delporte ontdekte op 20 oktober 1933 vanop de Koninklijke Sterrenwacht van België in Ukkel planetoïde 1933 UR. Later kreeg deze planetoïde de naam '2819 Ensor' en werd deze genoemd naar de Belgische kunstschilder James Ensor die algemeen erkend wordt als de belangrijkste vernieuwer van de moderne kunst in België. De planetoïde die zijn naam draagt, maakt deel uit van de planetoïdengordel die zich tussen de banen van de planeten Mars en Jupiter bevindt. Deze draait éénmaal om de 4,5 jaar om de Zon en dit hemellichaam zou een diameter hebben van elf kilometer.
2913 Horta
Vanop de Koninklijke Sterrenwacht van België in Ukkel ontdekt de Belgische astronoom Eugène Joseph Delporte op 12 oktober 1931 de planetoïde 1931 TK. Later krijgt dit hemelobject de naam '2913 Horta' en wordt deze genoemd naar de Belgische architect Victor Horta die een belangrijke rol speelde in het ontstaan en de ontwikkeling van de Art Nouveau. Deze planetoïde maakt deel uit van planetoïdengordel die zich tussen de planeten Mars en Jupiter bevindt en heeft een absolute helderheid van 12,6.
3534 Sax
De planetoïde 3534 Sax werd genoemd naar de Belgische bouwer van muziekinstrumenten en de uitvinder van de saxofoon Adolphe Sax. Op 15 december 1936 ontdekt de Belgische astronoom Eugène Joseph Delporte vanop de Koninklijke Sterrenwacht van België in Ukkel deze planetoïde die zich tussen de banen van de planeten Mars en Jupiter bevindt.
Vanop de Koninklijke Sterrenwacht van België in Ukkel werden tientallen planetoïden ontdekt - Foto: KSB
Planetoïden genoemd naar Belgische steden
Vanuit België zijn ook een groot aantal planetoïden ontdekt door Belgische astronomen die uiteindelijk werden genoemd naar belangrijke plaatsen op Belgisch grondgebied. Zo ontdekte Eugène Joseph Delporte op 24 oktober 1933 de planetoïde 1933 UB1 die later genoemd werd naar de stad Antwerpen (1294 Antwerpia). Een andere Belgische stad waarvan een planetoïde uit de planetoïdengordel de naam draagt, is Luik. Delporte ontdekte op 23 maart 1933 de planetoïde 1933 FB die later de naam '1261 Legia' kreeg (Latijnse naam voor Luik). Aangezien veel Belgische planetoïden ontdekt werden vanuit de Koninklijke Sterrenwacht van België in Ukkel kreeg ook deze Brusselse gemeente zijn eigen planetoïde (1276 Ucclia). Ook werden er nog planetoïden, die vanuit België ontdekt werden door de astronoom Syvain J. Arend, genoemd naar de steden Chimay (1633 Chimay), Aarlen (1717 Arlon), Virton (1887 Virton) en de Belgische hoofdstad Brussel (2689 Bruxelles).
Planetoïden genoemd naar Belgische koningen en koninginnen
Ook werden er doorheen de jaren verschillende planetoïden genoemd naar Belgische koningen en koninginnen. Zo ontdekte de Belgische astronoom en planetoïdenjager Eugène Joseph Delporte op 23 februari 1938 vanop de Koninklijke Sterrenwacht van België in Ukkel de planetoïde 1938 EJ die later de naam '1491 Balduinus' kreeg. Dit interplanetaire rotsblok werd dus genoemd naar de Belgische Koning Boudewijn. Vijf jaar eerder ontdekte Delporte ook al de planetoïde 1933 QL1 die uiteindelijk de naam '1290 Albertine' kreeg en genoemd werd naar de Belgische Koning Albert I. Eugène Joseph Delporte ontdekte in maart 1929 ook een planetoïde die later werd genoemd naar de Belgische koningin Astrid (1128 Astrid). Deze planetoïde heeft een diameter van ongeveer 35 kilometer en draait éénmaal om de vijf jaar in een baan om de Zon. Een andere Belgische astronoom en planetoïdenjager, Sylvain Arend, ontdekte op 30 september 1948 de planetoïde 1948 SA die nu de naam '1576 fabiola' draagt. Deze planetoïde werd genoemd naar de Belgische koningin Fabiola.