In de nacht van 26 tot 27 september, om ongeveer 1u15 (Belgische tijd), zal de DART-sonde van NASA neerstorten op de asteroïde Dimorphos, die zich op meer dan 10 miljoen kilometer van de Aarde bevindt. Het doel van deze inslag is het testen van een strategie om asteroïden af te buigen. Voor de Koninklijke Sterrenwacht van België, die betrokken is bij planetaire verdediging, is deze missie een belangrijke eerste stap.

Op 13 juni 2022 kondigde het Europees Ruimteagentschap (ESA) het meest gedetailleerde overzicht van onze Melkweg tot nu toe aan. De derde data release van de Gaia satelliet biedt een schat aan informatie over de sterren en andere hemellichamen die samen onze Melkweg vormen. Belgische astronomen hebben bijgedragen aan het Europese consortium dat deze catalogus ter beschikking stelt. Het onderzoek zal ons in staat stellen nieuwe asteroïden, dubbelsterren en "sterbevingen" te vinden en nieuwe inzichten te verwerven in ons Melkwegstelsel.

Professor in de sterrenkunde Conny Aerts is door de Noorse Academie van Wetenschappen en Letteren geselecteerd voor de 2022 Kavli Prijs in Astrofysica. Ze deelt de prijs met de Amerikaanse astrofysicus Roger Ulrich en de Deense astrofysicus Jørgen Christensen-Dalsgaard voor hun pionierswerk en leiderschap in de ontwikkeling van helio- en asteroseismologie en hun doorbraken in deze domeinen, die de grondslagen vormen voor de huidige theorie van sterstructuur.

De James Webb Ruimte-telescoop is de grootste en krachtigste telescoop die ooit in de ruimte is gelanceerd. Webb zal het verborgen heelal voor onze ogen onthullen door infrarood licht te observeren, en ons zo een kijk geven op sterren gehuld in stofwolken, moleculen in de atmosferen van andere werelden en het licht van de eerste sterren en vroegste sterrenstelsels, die meer dan 13,5 miljard jaar geleden hun licht uitstuurden. Met zijn reeks ultramoderne instrumenten verlegt Webb de grenzen van onze kennis van het zonnestelsel, het ontstaan van sterren en exoplaneten, en de vorming en evolutie van sterrenstelsels.

Op 28 oktober 2021 opent in de Limburgse gemeente Bocholt een nieuwe sterrenwacht dat de naam 'Observatorium Georges Lemaître Bocholt' zal dragen. Deze nieuwe sterrenwacht zal zich op het dakterras van het jeugd- en cultuurhuis De Steen bevinden en biedt vandaar een zicht van 360° over de horizon en dit vanop een hoogte van bijna twintig meter. Met deze nieuwe sterrenwacht wil het Educatief Centrum voor Natuur- en Sterrenkunde (ECNS) het grote publiek warm maken voor de schoonheden van de sterrenhemel.

Wiley publiceerde zopas een nieuw boek over de magnetosferen in ons zonnestelsel. Het is mede geredigeerd door onze BIRA-collega dr. Romain Maggiolo. Dankzij zijn 13 jaar ervaring in het onderzoeksteam "Magnetosfeer" binnen de afdeling "Ruimtefysica", werd hij benaderd om hoofdredacteur van dit boek te worden. De Space Physics and Aeronomy collectie van Wiley is een vijfdelige set van boeken waarin de nieuwste wetenschappelijke waarnemingen, modellen en theorieën worden gepresenteerd.

Nieuw onderzoek door een Belgisch team, dat gebruik maakte van gegevens van de Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO), heeft uitgewezen dat in de atmosferen van kometen ijzer en nikkel voorkomen, zelfs in die op grote afstand van de zon. Onafhankelijk onderzoek door een Pools team, ook gebaseerd op ESO-gegevens, toont aan dat in de ijskoude interstellaire komeet 2I/Borisov eveneens nikkeldamp aanwezig is. Het is voor het eerst dat zware metalen, die doorgaans in hete omgevingen te vinden zijn, in de koude atmosferen van verre kometen zijn aangetroffen.

De Francqui-Prijs 2021 voor exacte wetenschappen gaat naar vorser Michaël Gillon (ULiège) voor zijn baanbrekend onderzoek in exoplanetologie en astrobiologie. Dr. Gillon ontwierp twee gerobotiseerde telescoopnetwerken, TRAPPIST en SPECULOOS, waarmee hij exoplaneten nauwkeuriger dan ooit kon bestuderen vanaf de aarde. Hij ontdekte zeven potentieel bewoonbare planeten en doopte ze ‘TRAPPIST-1’. Dr. Gillon leverde als eerste het bewijs dat niet alleen rond de zon maar ook rond ultrakoude sterren planeten cirkelen die qua grootte en massa vergelijkbaar zijn met de aarde, en dat daar leven mogelijk zou kunnen zijn. Het revolutionaire karakter van zijn ontdekking geniet unanieme erkenning vanuit de hele wetenschappelijke wereld en de NASA, en inspireert miljarden mensen in de hele wereld. De jury, samengesteld uit experts met faam, en voorgezeten door prof. Ben Feringa, laureaat van de Nobelprijs voor Chemie in 2016, heeft beslist zijn belangrijke ontdekkingen te bekronen met de Francqui-Prijs. 

2020 zal in de archieven van het Belgisch UFO-meldpunt geboekstaafd staan als een uitzonderlijk druk jaar. Nooit eerder kwamen er sinds de oprichting van het meldpunt in 2007 zoveel meldingen binnen. In 2020 noteerden we 446 meldingen. M.a.w. een stijging van 64% in vergelijking met 2019 toen er 272 observaties gemeld werden. Voornamelijk in de maanden maart en april zagen we een uitzonderlijke toename van het aantal meldingen. De lockdown en de vele Starlink satellieten hebben hier ongetwijfeld iets met te maken. 

Op 3 december 2020 onthulde ESA de nieuwste kaart van onze Melkweg. Een kaart die is gemaakt op basis van bijna drie jaar waarnemingen door de satelliet Gaia. Deze “Early Data Release 3″ (EDR3) bevat de uiterst nauwkeurige posities en helderheden van maar liefst 1,8 miljard sterren. Daarbij zijn sterren die een miljoen keer zwakker zijn dan wat je met het blote oog kunt zien. Voor de meeste sterren levert EDR3 ook de afstand en de schijnbare beweging aan de hemel. In vergelijking met de vorige kaart (Gaia DR2) zijn deze gegevens beduidend nauwkeuriger, wat ze uiterst interessant maakt om de dynamica van onze Melkweg te begrijpen.

De zonneactiviteit varieert met een periode van ongeveer 11 jaar. Het tijdstip en sterkte van de maxima en minima van de zonnecyclus worden vastgesteld op basis van het aantal zonnevlekken. Deze zonnevlekkenindex wordt sinds 1981 bijgehouden en verspreid door het SILSO World Data Center dat deel uitmaakt van de Koninklijke Sterrenwacht van België. De vorige cyclus bereikte in 2014 zijn bescheiden hoogtepunt en nam de laatste jaren geleidelijk in activiteit af. Dat het minimum er stond aan te komen, werd hoe langer hoe duidelijker door de steeds lagere zonnevlekkenindex en de steeds langere periodes van vlekkeloze dagen.

METIS, de krachtige camera en spectrograaf die bedoeld is voor ESO’s Extremely Large Telescope (ELT), is geslaagd voor zijn Preliminary Design Review in het ESO-hoofdkwartier in Garching, Duitsland. METIS, de afkorting van Mid-infrared ELT Imager and Spectrograph, zal de reusachtige hoofdspiegel van de telescoop volledig benutten om een breed scala van wetenschappelijke onderwerpen te onderzoeken, van objecten in ons zonnestelsel tot verre actieve sterrenstelsels. METIS is uitermate geschikt om de levensloop van sterren te onderzoeken, van babysterren en hun planeetvormende schijven tot oudere sterren die het einde van hun bestaan naderen.

Een internationaal team van astronomen is erin geslaagd om vijftien beelden vast te leggen van de binnenste randen van planeetvormende schijven op honderden lichtjaren van onze planeet. Die schijven van stof en gas, in vorm vergelijkbaar met een dikke vinylplaat, vormen zich rond jonge sterren. De beelden werpen nieuw licht op de vorming van planetenstelsels en werden gepubliceerd in het tijdschrift Astronomy & Astrophysics.

In het kader van een EOS-project (Excellence of Science) heeft Véronique Dehant, onderzoeker van de Koninklijke Sterrenwacht van België, deelgenomen aan een studie over de vorming en de evolutie van de atmosfeer van Venus onder invloed van inslagen van asteroïden. Deze studie, gepubliceerd in het tijdschrift Nature Geoscience, kwam tot de conclusie dat de asteroïden die bijdroegen aan het einde van de accretie van Venus, en bij uitbreiding van de aarde, te weinig water bevatten om oceanen mogelijk te maken.

Het is ongelooflijk om te denken dat stukken van een protoplaneet - een kleine babyplaneet die nooit de kans heeft gehad om een echte te worden - verspreid zijn over het zonnestelsel en hun weg hebben gevonden naar de planeet Aarde, in ons tijdperk! En niet alleen dat, één stuk van de protoplaneet Vesta is zelfs helemaal tot in België geraakt. Het viel neer in 1971 in een schuur in het Waalse dorp Tintigny, met de heer Eudore Schmitz als getuige. Het werd toen toevertrouwd aan de dorpsleraar voor identificatie, maar raakte meer dan 40 jaar lang in de vergetelheid. Pas in 2017 werd het onder de aandacht gebracht van wetenschappers. Kort daarna schonken de kinderen en kleinkinderen van de familie Schmitz de meteoriet aan het Museum voor Natuurwetenschappen in Brussel, waar het nog steeds verblijft.

Met behulp van ESO’s Very Large Telescope (VLT) hebben astronomen het unieke afzwakken van Betelgeuze, een rode superreuzenster in het sterrenbeeld Orion, vastgelegd. De prachtige nieuwe opnamen van het oppervlak van de ster laten zien dat de rode superreus niet alleen minder licht geeft, maar ook van vorm lijkt te veranderen. Betelgeuze is een opvallend lichtbaken aan de nachthemel, maar eind vorig jaar begon hij af te zwakken. Op het moment van schrijven heeft Betelgeuze nog ongeveer 36 procent van zijn normale helderheid, een verandering die zelfs met het blote oog opvalt. Astronomie-fans en wetenschappers willen maar al te graag het fijne van dit ongekende gedrag weten.

Zelfs drie jaar na het einde van de Rosetta-missie heeft komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko nog steeds niet al zijn geheimen prijsgegeven. Kort voor het einde van de missie kwam een komeetdeeltje terecht in de inlaatopening van het ROSINA/DFMS instrument dat bedoeld was om enkel komeetgas te bestuderen. Daarbij ontdekten de onderzoekers, inclusief wetenschappers van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Ruimte-Aeronomie (BIRA) dat ROSINA/DFMS hielp bouwen, minder vluchtige stoffen die bekendstaan als “ammoniumzouten”. Deze ontdekking verklaart waarom kometen zo weinig stikstof lijken te bevatten: het stikstof zit gevangen in deze stoffen die moeilijk van op Aarde gedetecteerd kunnen worden. Ammoniumzouten zijn bijzonder intrigerend omdat ze mee aan de basis liggen van de bouwstenen van het leven.

Nervia en Eburonia zijn de nieuwe officiële namen van de ster HD 49674 en zijn exoplaneet. Deze namen zijn uitgekozen uit vier geselecteerde voorstellen, door meer dan 1300 deelnemers aan de Belgische stemming. In het kader van haar honderdste verjaardag, lanceerde de Internationale Astronomische Unie (IAU) de internationale wedstrijd ‘IAU100 NameExoWorlds’ die elk land in de wereld toeliet een naam te geven aan een exoplaneet en haar moederster. Voor België waren er uit alle suggesties vier geselecteerde voorstellen gekozen door een jury en iedereen mocht zijn stem uitbrengen voor zijn favoriete keuze.

Een internationaal team van astronomen en sterrenkunde-amateurs, waaronder Alex Lobel, astronoom aan de Koninklijke Sterrenwacht van België, heeft in detail vastgesteld hoe de temperatuur van vier gele hyperreuzen in enkele tientallen jaren stijgt van 4000 graden naar 8000 graden en weer terug. Ze publiceren hun bevindingen in het vakblad Astronomy & Astrophysics. De onderzoekers analyseerden van vier gele hyperreuzen het licht dat de afgelopen vijftig tot honderd jaar op aarde is opgevangen.

België heeft van de International Astronomical Union (IAU) een echte exoplaneet gekregen. De International Astronomical Union (IAU) is de grootste internationale organisatie voor astronomen en bestaat precies 100 jaar. Speciaal voor deze verjaardag kent deze organisatie aan elk land in de wereld een exoplaneet toe om op deze manier mensen aan het denken te zetten over onze plek in het universum. De 'Belgische' exoplaneet draait om een gasreus en bevindt zich in het sterrenbeeld Auriga. 

Op 31 augustus 2018 stelde de Europese Commissie voor om de uursverandering af te schaffen. België en haar buren moeten in 2019 kiezen of ze permanent in winteruur of zomeruur zullen blijven. De Koninklijke Sterrenwacht van België stelt hiervoor enkele documenten en astronomische gegevens ter beschikking om zich te informeren en een idee te vormen over deze keuze.