Vrijdag 21 oktober 2011 zal de geschiedenis ingaan als een zeer belangrijke en feestelijke dag voor de Europese ruimtevaart. Die dag werden vanop de Europese lanceerbasis in Frans Guyana de eerste twee Europese Galileo-navigatiesatellieten met succes in de ruimte gebracht. Bovendien gaat het hier ook om de eerste lancering van een Russische Sojoez draagraket vanop Zuid-Amerikaanse bodem.
De lancering had normaal op 20 oktober moeten plaatsvinden maar werd met één dag uitgesteld aangezien men een 'anomalie' opmerkte tijdens het voltanken van de draagraket. De 46 meter lange en 305 ton zware Sojoez-ST raket vertrok uiteindelijk op 21 oktober om 12u30 Belgische tijd vanop het gloednieuwe l'Ensemble de Lancement Soyouz (ELS) lanceercomplex dat zich tien kilometer ten noorden bevindt van het Ariane 5 lanceercomplex. De eerste Europese Galileo-satellieten werden uiteindelijk 3 uur en 49 minuten later uitgezet in een cirkelvormige baan om de Aarde op een hoogte van 23 222 kilometer. Beide kunstmanen maken deel uit van de In-Orbit Validation Phase en moeten de basis vormen van het Europese Galileo-navigatiesysteem. Na deze eerste fase volgt de Full Operational Capability (FOC) fase waarbij men nog eens 26 satellieten in de ruimte zal brengen. Dit was de 1777ste lancering van een Russische Sojoez draagraket.
Galileo: een werk van lange adem
Tijdens deze eerste Sojoez-lancering vanuit Frans-Guyana werden de eerste twee Europese Galileo-satellieten in de ruimte gebracht. Deze kunstmanen hebben elk een gewicht van 640 kilogram en werden gebouwd door de Europese bedrijven EADS Astrium en Thales Alenia Space. De eerste twee Galileo In-Orbit Validation (IOV) satellieten zijn genoemd naar Thijs en Natalia, een Belgische jongen en een Bulgaars meisje die een tekenwedstrijd over ruimte en ruimtevaart gewonnen hebben. Voor Europa en de Europese ruimtevaart hebben beide satellieten een grote symbolische waarde aangezien zij het begin zijn van een nieuw tijdperk. De realisatie van het Europese Galileo-navigatienetwerk is een werk van lange adem geweest. Nadat Europese staats- en regeringsleiders in 1999 officieel groen licht gaven voor dit ambitieuze project ging pas negen jaar later de Europese Commissie en het parlement akkoord over de financiering van een eigen navigatiesysteem. Door ondermeer de vertraging van het project en enkele technische obstakels liep het kostenplaatje dan ook enorm hoog op. Zo werd sinds 2000 al meer dan 5 miljard euro in Galileo gepompt. Tussen 2014 en 2020 zal Europa jaarlijks 1 miljard euro spenderen om Galileo helemaal operationeel te krijgen.
Het doel achter het project is om uiteindelijk minder afhankelijk te zijn van het Amerikaanse militaire GPS-systeem. In de eerste helft van 2012 worden nog eens twee In-Orbit Validation satellieten gelanceerd waarna men het tempo zal opdrijven. Uiteindelijk moeten er in 2014 al zestien Galileo-satellieten rond de Aarde draaien waardoor de nieuwe navigatiesignalen al door 95% van de huidige toestellen moeten kunnen ontvangen worden. Tegen 2020 moeten er dertig Europese Galileo-navigatiesatellieten in de ruimte gebracht worden. Galileo zal door zijn betere precisie voor alle gebruikers en betere dekking op hogere geografische breedten in enkele opzichten beter zijn dan het huidige GPS-systeem. De belangrijkste troef is wellicht dat het Europese Galileo-systeem tot op één meter nauwkeurig is in plaats van GPS dat tot tien meter nauwkeurig is voor civiele gebruikers. Daarnaast kan Galileo zowel autonoom alsook met zowel GPS en het Russische Glonass-systeem werken om toegang tot en continuïteit van een gezamenlijk Global Navigation Satellite System (GNSS) te waarborgen. Galileo zal uiteindelijk ook gebruikt worden door hulpdiensten, de luchtvaart, scheepvaart en de industrie. In 2005 en 2008 werden al twee Europese experimentele navigatiesatellieten (GIOVE) in de ruimte gebracht die de systemen en instrumenten uitvoerig hebben getest en gedemonstreerd.
Waarom Frans-Guyana?
Dit was de eerste maal in de geschiedenis van de ruimtevaart dat een Russische Sojoez-raket gelanceerd werd buiten Rusland (Plesetsk) en Kazachstan (Bajkonoer). De reden waarom men heeft gekozen voor het Centre Spatial Guyanais (CSG) als nieuwe thuisbasis voor de Sojoez is omdat deze locatie veel dichter bij de evenaar ligt waar de draaisnelheid van de Aarde het hoogst is. Een raket die vanop de evenaar gelanceerd wordt, heeft dus een grotere beginsnelheid waardoor deze zwaardere vrachten kan lanceren. In het geval van de Russische Sojoez-raket kan deze vanuit Frans-Guyana bijna drie ton in een geostationaire overdrachtbaan brengen in plaats van 1,7 ton vanuit Bajkonoer of Plesetsk. Rusland hoopt op deze manier de Sojoez-raket meer te kunnen gebruiken voor commerciële missies. Voor het Europese lanceerbedrijf Arianespace, die alle lanceringen in Frans-Guyana verzorgt, is de komst van de Russische Sojoez-draagraket van zeer groot belang aangezien het bedrijf nu diensten kan aanbieden voor het lanceren van zowel zware, middelzware alsook lichte vrachten. De afgelopen jaren hebben Arianespace, de Europese ruimtevaartorganisatie ESA en de Europese Unie maar liefst 468 miljoen euro geïnvesteerd in de bouw van het l'Ensemble de Lancement Soyouz (ELS) lanceercomplex. Het complex bevindt zich op ongeveer 27 kilometer van de haven van Kourou en de bouw ervan begon in 2007. Net als in Bajkonoer of Plesetsk worden de Sojoez-ST raketten in Frans-Guyana ook horizontaal, over een spoorlijn, van hun montagehal naar het lanceerplatform gebracht waar men de raket in verticale houding brengt. Nieuw is wel dat de Fregat-rakettrap met daarop de vracht pas bovenop de raket bevestigd wordt eenmaal deze zich al op het platform bevindt. Hiervoor werd een 52 meter hoge mobiele assemblagetoren gebouwd die tot aan de raket op het lanceerplatform kan gebracht worden.
De Sojoez-draagraket staat klaar op het gloednieuwe lanceercomplex in Frans-Guyana - Foto: ESA
