Copernicus is het Europese aardobservatieprogramma dat door de Europese Commissie wordt geleid en waarvan ESA (European Space Agency) het ruimte-deel coördineert. De operationele Sentinel-satellieten zijn speciaal ontworpen op maat van Copernicus-diensten: ze leveren continu én openlijk beschikbare gegevens over land, oceanen en atmosfeer. België speelt een duidelijke en veelzijdige rol binnen het Copernicus programma en zijn Sentinel satellieten.
Elke Sentinel-familie heeft een duidelijk doel: bijv. Sentinel-1 is een radarmissie (C-band SAR) voor dag-en-nacht en weersonafhankelijke observaties (ideaal voor bodembewegingen, scheepvaart, noodsituaties); Sentinel-2 levert hoge-res optische beelden voor landbedekking, landbouw en vegetatiemonitoring; Sentinel-3 richt zich op zeeoppervlaktemperatuur, oceanografie en landparameters; Sentinel-4/5/P en opvolgers meten atmosferische samenstelling en luchtkwaliteit; Sentinel-6 meet zeespiegelhoogte (altimetrie). De kern van Copernicus is dat die data open en gratis beschikbaar zijn voor wetenschappelijk gebruik, beleidsvorming, commerciële diensten en maatschappelijke toepassingen zoals rampenbeheer, landbouwmonitoring en klimaatbeleid. De Sentinels leveren gestandaardiseerde, continue tijdreeksen met hoge revisietijd en kwaliteit. Dat maakt ze geschikt voor operationele diensten (bv. Copernicus Emergency Management Service, Land Monitoring, Marine Environment Monitoring, Atmosphere Monitoring) én voor wetenschappelijke analyses (klimaattrends, luchtkwaliteit, broeikasgasmetingen). Dankzij het brede palet aan sensoren (radar, multispectraal, spectrometers voor trace gases, altimetrie) kunnen beleidsmakers en bedrijven actuele en lange-termijnbesluiten baseren op objectieve satellietdata. De meeste Sentinels (1, 2, 3, 5P, 5, 6) draaien in een zon-synchrone polaire baan: ze bewegen van pool tot pool, terwijl de aarde onder hen draait. Zo kunnen ze de hele planeet in enkele dagen scannen, steeds op hetzelfde lokale tijdstip. Hoogte varieert tussen 693 km (Sentinel-1) en 1.336 km (Sentinel-6).
Overzicht lancering Sentinel satellieten
- Sentinel-1 familie (radarobservatie)
Deze satellieten zijn uitgerust met zeer geavanceerde C-band Synthetic Aperture Radar (SAR)-systemen. Ze kunnen dag en nacht, door wolken en neerslag heen, beelden maken van het aardoppervlak. Sentinel-1A werd gelanceerd april 2014 en Sentinel-1B ging de ruimte in in april 2016. - Sentinel-2 familie (optische observatie)
Deze satellieten hebben als doel multispectrale beeldvorming in 13 spectrale banden (van zichtbaar tot kortgolfinfrarood) voor landbedekking, vegetatie, waterkwaliteit en landbouwmonitoring. De twee Sentinel-2 satellieten werden in juni 2015 en maart 2017 in de ruimte gebracht. - Sentinel-3 familie (Land- en oceaanmonitoring)
Deze satellieten meten met radiometers (SLSTR), spectrometers (OLCI) en altimeter s(SRAL) de zeeoppervlaktetemperatuur, zee- en landhoogte, kleur van oceanen en land, en energiehuishouding van de aarde. De twee Sentinel-3 satellieten werden in februari 2016 en april 2018 gelanceerd. - Sentinel-4 (Atmosferische monitoring)
Dit zijn geen zelfstandige satellieten maar is een instrument aan boord van de Meteosat Third Generation-Sounder (MTG-S) satellieten van EUMETSAT. - Sentinel-5 (atmosferische monitoring)
Dit zijn geen zelfstandige satellieten maar is een instrument aan boord van de Meteosat Second Generation satelliet van EUMETSAT. - Sentinel-5 Precursor
Dit is een overbrugging tussen eerdere atmosferische missies (zoals Envisat) en Sentinel-5. Aan boord bevindt zich het TROPOMI (Tropospheric Monitoring Instrument) instrument dat deels door België werd ontwikkeld. Deze satelliet werd op 13 oktober 2017 in een baan om de aarde gebracht. - Sentinel-6 familie (zeespiegelmonitoring)
Deze satellieten maken nauwkeurige metingen van de zeespiegelhoogte en veranderingen. De eerste Sentinel-6 satelliet werd in november 2020 gelanceerd.
De rol van België binnen dit programma
België participeert op meerdere niveaus: als EU-lidstaat draagt het financieel en beleidsmatig bij aan Copernicus; via nationale ruimte-beleid en financiering (BELSPO - het Belgische Federal Science Policy Office) ondersteunt het onderzoeksinfrastructuur en nationale toegang; via de Belgische Collaborative Ground Segment (Terrascope) voorziet België in nationale opslag, verwerking en diensten op basis van Sentinel-data; en via onderzoeksinstituten en de industrie levert België technische bijdragen aan instrumenten, dataverwerking, validatie en softwarecomponenten. Samen vormen die elementen België’s praktische en wetenschappelijke betrokkenheid bij de Sentinels. Een van de meest zichtbare Belgische onderzoeksbijdragen is die van het Belgisch Instituut voor Ruimteaeronomie (BIRA). Het BIRA speelde (en speelt) een belangrijke rol bij de ontwikkeling van dataprocessors en de validatie voor de TROPOMI-instrumenten aan boord van Sentinel-5P (en bij voorbereidingen voor opvolgers). Dat omvat wetenschappelijke algoritmes, kwaliteitsbewaking en operationele validatie-diensten die ervoor zorgen dat atmosferische producten (NO₂, O₃, SO₂, CH₄, aerosolen, …) betrouwbaar zijn voor beleidsmakers en diensten zoals CAMS (Copernicus Atmosphere Monitoring Service). BIRA coördineert ook routine validation services en levert expertise die essentieel is om atmosferische Sentinel-producten bruikbaar te maken voor bijvoorbeeld luchtkwaliteitsbeleid.
Terrascope: de Belgische toegang en grondsegment
Om Sentinel-data lokaal toegankelijk en verwerkbaar te maken heeft België Terrascope opgezet, de Belgische Collaborative Ground Segment. Terrascope biedt gebruikers (onderzoek, overheid, bedrijfsleven) vrije toegang tot Sentinel-beelden, afgeleide producten en rekencapaciteit om eigen informatieproducten te ontwikkelen. Dit maakt het voor Belgische eindgebruikers eenvoudiger om Copernicus-data te integreren in nationale toepassingen (bv. landbouwmonitoring, waterbeheer, rampenrespons). Terrascope is de officiële Belgische bijdrage aan het Europese samenwerkingsmodel voor grondsegmenten.
Website Terrascope: https://terrascope.be/nl
Belgische industriële bijdrage
Belgische commerciële spelers leveren zowel hardware als software en diensten voor Copernicus/Sentinel-projecten:
- SPACEBEL: ontwikkelt ruimtemissie-software en ground-segment componenten; recent won Spacebel contracten om control-software te leveren voor nieuwe Copernicus-instrumenten (bijv. ROSE-L), en ontwikkelt toepassingen en verwerkingstools op basis van Sentinels. Zulke contracts tonen aan dat Belgische SMEs operationele software en ground-segmentexpertise kunnen aanleveren.
- Thales Alenia Space België: en vergelijkbare grotere ruimtebedrijven in België richten zich op elektronica, subsystemen en engineering voor Europese ruimteprojecten; Belgische teams dragen vaak componenten of subsystemen bij, en nemen deel in bredere consortia voor Copernicus-bouwopdrachten. Belgische industrie levert dus zowel technische hardware als systeemintegratie-expertise.
- Daarnaast zijn er kleinere gespecialiseerde ondernemingen en start-ups (data-verwerkers, AI/analyse, InSAR-serviceproviders, sensorspecialisten) die op basis van Sentinel-data commerciële diensten bouwen (bv. monitoring van infrastructuur, landbouwadvies, milieu-rapportage). Ook universiteiten en kenniscentra (o.a. Universitair Liège / CSL, VITO, RBINS) leveren R&D en toepassingsontwikkeling.
