Artistieke impressie van de ISO-ruimtetelescoop
Foto: ESA

Het Infrared Space Observatory (ISO) is een ruimtetelescoop die op 17 november 1995 in een baan om de aarde gebracht werd door middel van een Europese Ariane 44P raket. Dit astronomisch observatorium werd ontworpen en bediend door de European Space Agency (ESA) in samenwerking met het Japanse ISAS en de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA.

Nadat dit 2,4 ton zware tuig in een hoge elliptische geocentrische baan om onze planeet gebracht werd, voerde het gedurende 28 maanden meer dan 26.000 infrarood waarnemingen uit. De ruim 480 miljoen Euro dure ISO missie bleek op alle vlakken een succes te zijn. Dankzij de vele belangrijke astronomische ontdekkingen wordt het ISO nog steeds aanzien als één van de meest succesvolle ruimtemissies ooit voor astronomisch onderzoek waarin België een kleine maar belangrijke rol in speelde.

Reuze thermosfles

Aan boord beschikte het ISO over vier wetenschappelijke instrumenten die achter de hoofdspiegel van de telescoop gemonteerd werden. De telescoop zelf was van het type Ritchey-Chrétien. De hoofdspiegel had een diameter van 60 centimeter. Aangezien deze ruimtelescoop waarnemingen moest verrichten in het infrarood werden de optische instrumenten met vloeibaar helium gekoeld tot bijna het absolute nulpunt. Om de telescoop met zijn instrumenten tot op deze lage temperatuur te brengen, bevond zich een torusvormige cryostaat in het tuig met een tank van 2.268 liter superfluïde helium waardoor het hele tuig op een grote thermosfles leek. In totaal had het ISO observatorium een hoogte van 5,3 meter. Dankzij de zonnecellen op het zonneschild kon men 600 watt elektrisch vermogen opwekken. De vier instrumenten aan boord van de ruimtetelescoop werden gekozen en ontwikkeld door wetenschappers uit Frankrijk, Duitsland, Nederland en Groot-Brittannië. Het ontwerp en de bouw van het tuig begon in 1986. Een internationaal consortium van 32 bedrijven stond onder leiding van Aérospatiale space division (nu Thales Alenia Space). De uiteindelijke assemblage van de ruimtetelescoop vond plaats in het Cannes Mandelieu Space Center.

ISO
Illustratie van de ISO ruimtetelescoop - Foto: ESA.

Instrumenten aan boord van het Infrared Space Observatory:

- Infrared Camera (ISOCAM)
- Photo-polarimeter (ISOPHOT)
- Short Wave Spectrometer (SWS)
- Long Wave Spectrometer (LWS)

Ontdekkingen

Het ISO observatorium maakte één omloop om de aarde in 24h en gemiddeld verrichtte het tuig 45 observaties per omloop. In totaal maakte het ISO meer dan 900 omlopen. De wetenschappelijke data die van deze ruimtetelescoop afkomstig was bleek enorm te zij. Sinds 1998 is de volledige dataset beschikbaar voor wetenschappers. Deze missie leidde uiteindelijk tot vele belangrijke astronomische ontdekkingen. Zo ontdekte het ISO waterdamp in gebieden van stervorming, in de buurt van stervende sterren en in de atmosfeer van planeten uit ons zonnestelsel. Daarnaast werd met het ISO voor het eerst waterstoffluoridegas ontdekt in interstellaire wolken en vonden wetenschappers  protoplanetaire schijven. Wellicht behoort de ontdekking van de vorming van planeten rond oude, stervende sterren tot één van de grootste van het ISO project, aangezien men met deze vondst de theorie weerlegde dat planeten alleen rondom jonge sterren zouden ontstaan.

ISO
Het ISO ondergaat zijn laatste tests in het ESA ESTEC centrum in Noordwijk - Foto: ESA.

Belgische bijdrage

Alvorens deze ruimtetelescoop zou gelanceerd worden moest deze eerst allerlei tests ondergaan om te zien of de istrumenten optimaal functioneerden. Het Centre Spacial de Liège (CSL) in Luik was verantwoordelijk voor deze tests en wellicht heeft dit centrum dan ook een belangrijke bijdrage geleverd tot het succes van dit project. Daarnaast werkte ook nog de Universiteit van Leuven mee aan de ontwikkeling van het Photo-polarimeter (ISOPHOT) instrument waarmee de hoeveelheid infrarode straling van een astronomisch object werd gemeten.

Kris Christiaens

Oprichter & beheerder van Belgium in Space.
Medebeheerder & hoofdredacteur van Spacepage.Ruimtevaart & sterrenkunde redacteur. Volg mij op Twitter: @KrisChristiaens