Laatste nieuws

MetOp is een reeks van drie Europese meteorologische satellieten die deel uitmaken van een polair satellietsysteem voor operationele meteorologie en klimaatsobservatie. De eerste MetOp satelliet werd op 19 oktober 2006 in de ruimte gebracht van op de Baikonur lanceerbasis in Kazakstan. De drie eerste MetOp kunstmanen zullen uitgerust worden met zowel bestaande als nieuwe Europese instrumenten die ondermeer de temperatuur, vochtigheid, windsnelheden of de hoeveelheid ozon in de atmosfeer van de aarde nauwkeurig moeten onderzoeken.

Wetenschappers zullen dankzij de MetOp kunstmanen niet enkel het weer kunnen in de gaten houden maar zullen ook kunnen achterhalen welke invloeden bepaalde gassen hebben op ons klimaat. Het Belgisch Instituut voor Ruimte-Aëronomie (BIRA) zal door zijn goede reputatie op vlak van atmosferisch onderzoek de gegevens van enkele van de belangrijkste instrumenten aan boord van de MetOp satellieten onderzoeken. Daarnaast werden ook enkele Belgische bedrijven nauw betrokken bij de realisatie van de eerste MetOp kunstmaan.

De geschiedenis van het MetOp programma dateert uit de jaren 60 toen een reeks van Amerikaanse Television Infrared Observation Satellite (TIROS) kunstmanen in de ruimte gebracht werd. Dit TIROS programma, dat onder de verantwoordelijkheid viel van het National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA), bleek een groot succes te zijn aangezien men betere weersvoorspellingen kon maken door het gebruik van gedetailleerde satellietbeelden. Het NOAA boodt de meteorologische data gratis aan gebruikers over de hele wereld maar toen begin de jaren 90 bekend raakt dat Amerika deze service zou stopzetten was Europa genoodzaakt om op zoek te gaan naar een alternatief. Het Europese ruimtevaartagentschap ESA ontwikkelde in samenwerking met de European Organisation for the Exploitation of Meteorological Satellites (EUMETSAT) uiteindelijk het MetOp programma dat tot 2020 Europa dagelijks moet voorzien van meteorologische data. Vandaag de dag maakt het MetOp programma ook deel uit van het Initial Joint Polar System (IJPS) waarin Amerika en Europa samenwerkt voor het vergaren van wereldwijde meteorlogische data.

Elke MetOp satelliet heeft een gewicht van 4.090 kilogram waarvan meer dan 800 kilogram aan wetenschappelijke instrumenten. Eenmaal in een polaire baan om de aarde hebben deze 6,2 meter lange tuigen een levensduur van minstens vijf jaar. Na de Envisat kunstmaan, die in 2002 gelanceerd werd, zijn de MetOp satellieten de tweede grootste aardobservatie kunstmanen die Europa ooit ontwikkelde. In tegenstelling tot de succesvolle Eumetsat weersatellieten draaien de MetOp kunstmanen niet in een geostationaire baan boven de evenaar maar bevinden deze zich 40 maal dichter bij het aardoppervlak. Op deze manier kunnen de moderne instrumenten veel meer details waarnemen wat uiteindelijk leidt tot betere analyses. Nadat elke MetOp satelliet zich in zijn vaste baan om onze planeet bevindt op een hoogte van 843 kilometer zal deze overhandigd worden door het European Space Operations Centre (ESOC) aan EUMETSAT die ondermeer verantwoordelijk is voor het verspreiden van de data.

Instrumenten aan boord van de MetOp kunstmanen:

• A/DCS (Advanced Data Collection System)
• AMSU (Advanced Microwave Sounding Unit)
• ASCAT (advanced scatterometer)
• AVHRR/3 (Advanced Very High Resolution Radiometer)
• GOME-2 (Global Ozone Monitoring Experiment–2)
• GRAS (GNSS receiver for atmospheric sounding)
• HIRS/4 (High Resolution Infrared Sounder)
• IASI (Infrared Atmospheric Sounding Interferometer)
• MHS (Microwave Humidity Sounder)
• SARP/3 (Search And Rescue Processor)
• SARR (Search And Rescue Repeater)
• SEM-2 (Space Environmental Monitor)

Het BIRA en MetOp

Eén van de meest geavanceerde instrumenten aan boord van elke MetOp kunstmaan is de Infrared Atmospheric Sounding Interferometer (IASI). Dit 250 kilogram zware instrument zal metingen van meteorologische verschijnselen zoals wind, wolken of temperatuur combineren met metingen van troposferische bestandsdelen. Op deze manier zullen wetenschappers de hoeveelheid gassen kunnen achterhalen die een invloed hebben op het klimaat of de troposferische chemie. Om bij te dragen tot het onderzoek naar troposferische chemie zal het Belgisch Instituut voor Ruimte-Aëronomie (BIRA) ondermeer de gegevens die afkomstig zijn van het IASI instrument bestuderen. Naast het IASI instrument is het BIRA in Ukkel ook van de partij bij de verwerking en de analyse van gegevens van het Global Ozone Monitoring Experiment 2 (GOME 2) instrument. GOME-2 is een spectrometer die de gassen meet in de atmosfeer van de aarde door het observeren van verstrooid zonlicht. Wanneer zonlicht bij de aarde aankomt zal dit botsen op gassen zoals zuurstof, koolstofdioxide en ozon die zich in onze atmosfeer bevinden. Deze gassen zorgen er dan voor dat een deel van dit zonlicht terug de ruimte ingekaatst wordt waar het opgevangen wordt door het GOME-2 instrument. Dankzij analyses van dit instrument kunnen onderzoekers bepalen hoeveel van deze gassen zich op elke plaats in de atmosfeer bevinden waardoor we beter beeld krijgen over klimaatsveranderingen of milieuvervuiling. Het GOME-2 instrument werd ontwikkeld door het Duitse ruimtevaartagentschap DLR als vervolg op het eerste GOME instrument dat zich aan boord van de ERS-2 satelliet bevond die in 1995 gelanceerd werd. Dankzij de gegevens van instrumenten aan boord van de MetOp en Envisat kunstmanen is het mogelijk om een Europese surveillancedienst op te zetten die ondermeer de luchtkwaliteit permanent in de gaten houdt.

MetOp en de Belgische ruimtevaartindustrie

Niet enkel het BIRA of het KMI zijn betrokken bij het MetOp programma maar ook de Belgische ruimtevaartindustrie. Zo leverde Thales Alenia Space ETCA uit Charleroi voor ongeveer 100 kilogram aan elektronica voor de eerste MetOp kunstmaan. De vestiging van Thales Alenia Space in Antwerpen was dan weer verantwoordelijk voor de Omnisat-apparatuur dat bestemd is voor de belangrijkste MetOp grondstations. Het bedrijf Rhea Systems uit Louvain-la-Neuve was dan weer betrokken bij de informatica voor de verwerking van de gegevens en de operaties van de MetOp satelliet.