Artistieke impressie van het NOMAD-instrument
Foto: YouTube

“Ik ben opgetogen dat het harde werk van het NOMAD-team nu met succes tot de eerste wetenschappelijke metingen van de Marsatmosfeer leidt! Dit is het resultaat van een nauwe internationale samenwerking, geleid en hoofdzakelijk gefinancierd door België,” zegt Ann Carine Vandaele, hoofdonderzoeker van het NOMAD-instrument aan boord van ExoMars 2016 en wetenschapper op het Koninklijk Belgisch Instituut voor Ruimte-Aeronomie.

“De detectiegevoeligheid van ons instrument is verscheidene ordes van grootte beter vergeleken met eerdere missies. Daarom verwachten we dat zowel de hoofdbestanddelen als de spoorgassen (zoals methaan) in de atmosfeer van Mars veel beter begrepen zullen worden.” Het eerste element van de gezamenlijke Europees-Russische ExoMars missie werd op 14 maart dit jaar gelanceerd vanaf Bajkonoer in Kazachstan en bereikte Mars op 16 oktober 2016 na een reis van ongeveer 500 miljoen kilometer.

ExoMars bestaat uit twee componenten:

  • de Trace Gas Orbiter (TGO, met NOMAD aan boord)
  • Schiaparelli, die verloren werd tijdens zijn landing op 19 oktober

De belangrijkste doelstelling van TGO is om de tot nu toe beste metingen van de atmosferische samenstelling van Mars te leveren, om zo de processen die zich op de Rode Planeet afspelen beter te begrijpen. NOMAD werd met dit doel voor ogen ontworpen en gebouwd.

NOMAD overleefde het loskoppelen van Schiaparelli en werkt nominaal

Na het loskoppelen van Schiaparelli werd de TGO-satelliet met succes in een elliptische baan rond Mars gebracht (de zogenaamde Mars Capture Orbit, kortweg MCO) en functioneert nominaal. Elke omwenteling duurt vier en een halve dag, waarbij de hoogte boven het oppervlak varieert van 280 km tot 99 000 km. Op 20 november 2016 werden de instrumenten aan boord van TGO tijdens twee omwentelingen aangeschakeld om kalibratie- en controlemetingen uit te voeren. Onderstaande figuur toont de geplande NOMAD-operaties voor de eerste omwenteling. Naast kalibraties met de zon als lichtbron werden ook observaties uitgevoerd waarbij naar het oppervlak van de planeet gekeken wordt, zowel aan de dag- als aan de nachtzijde, en naar de verlichte rand van de planeet. Tijdens de MCO bleken de drie kanalen van NOMAD nominaal te werken. Op het moment dat de satelliet zich in zijn baan dicht bij Mars bevond, werden twee van de spectrometers aangezet en konden de allereerste waarnemingen van de Rode Planeet uitgevoerd worden. Elk van de spectrometers kon net iets meer dan een uur aan infrarood, ultraviolet en zichtbare spectra vastleggen.

Eerste NOMAD resultaten uit de Mars Capture Orbit-metingen

Hierboven zien we NOMAD’s allereerste infrarood spectrum van de Marsatmosfeer. De waargenomen absorptielijnen wijzen op de aanwezigheid van atmosferisch water. Op basis van dergelijke informatie kunnen wetenschappers de samenstelling, het gehalte en de locatie van water en andere moleculen, inclusief methaan, opmeten. Dit zal nieuw licht werpen op de processen die zich in de atmosfeer en aan het oppervlak van Mars afspelen. Deze metingen zijn ook enorm belangrijk in de voorbereiding van toekomstige gerobotiseerde of zelfs bemande missies.

Bovenstaande figuur toont NOMAD’s allereerste ultraviolet en zichtbaar spectrum van Mars, dat het zonnespectrum en de atmosferische absorptie laat zien. Deze metingen laten zien dat NOMAD goed functioneert en klaar is voor de lange wetenschappelijk missie waarvoor het gebouwd werd.

Wat kunnen we de komende periode verwachten?

Van januari tot november 2017 zal TGO gebruik maken van de aerobraking-techniek om geleidelijk aan af te dalen naar zijn finale cirkelbaan op een hoogte van 400 km boven het Marsoppervlak. Tijdens deze fase zullen de zonnepanelen van TGO kleine hoeveelheden weerstand ondervinden door de atmosfeer op heel grote hoogtes. Dit zal ervoor zorgen dat de satelliet afremt en zijn baan lager wordt. Aerobraking vraagt behoorlijk wat tijd, maar gebruikt slecht een kleine hoeveelheid brandstof.