Nadat de lancering op maandag 16 maart 2009 op het laatste moment werd afgeblazen wegens technische problemen met de lanceerinfrastructuur, werd de Europese GOCE aardobservatiesatelliet op dinsdag 17 maart 2009 probleemloos in de ruimte gebracht. Omstreeks 15h21 Belgische tijd vertrok vanop de Russische lanceerbasis Plesetsk een Rockot-KM draagraket met in zijn vrachtruim de 1 ton zware Gravity Field and Steady-State Ocean Circulation Explorer (GOCE).
De lancering had eigenlijk al een half jaar eerder moeten plaatsvinden maar werd uitgesteld omwille van problemen met de Breez-KM rakettrap. Deze door Rusland ontwikkelde rakettrap bracht de kunstmaan na zijn lancering tot in een lage baan om de Aarde op een hoogte op ongeveer 260 kilometer. Kort nadat GOCE zich losgekoppeld had van de Breez-KM rakettrap werd er contact met de kunstmaan tot stand gebracht via ESA's volgstation in Kiruna, Zweden. GOCE is een 5 meter lange satelliet die met een nooit eerder geziene precisie onderzoek zal uitvoeren naar het zwaartekrachtveld van onze planeet. Aan boord beschikt deze unieke kunstmaan over een elektrostatische graviteitsgradiometer die uit zes sensoren bestaat waarmee wetenschappers de precieze grootte en richting van de zwaartekracht op iedere plek op Aarde kunnen met in kaart brengen. De gegevens die men zal verkrijgen van GOCE zullen een grote bijdrage leveren naar het onderzoek naar oceaanstromingen, het dalen of rijzen van de zeespiegel en de verandering van het klimaat en de interne processen in onze planeet.
Aangezien GOCE zich in een zeer lage baan om de Aarde bevindt om de zwaartekracht zo goed mogelijk te kunnen meten, ondervindt de kunstmaan hier nog een lichte weerstand van de atmosfeer. Hierdoor kreeg GOCE zijn unieke gestroomlijnde vorm. De kunstmaan heeft een lengte van vijf meter, bestaat uit een achthoekige cilinder met twee vaste vleugelachtige zonnepanelen en werd op het uiteinde nog eens voorzien van twee kleinere stabilisatievleugels. Het hart van de satelliet is een geavanceerde elektrostatische graviteitsgradiometer die minieme verschillen in zwaartekracht tussen punten op een afstand van 0,5 meter meet binnenin de satelliet. Dit instrument bestaat uit zes ultra preciese versnellingsmeters die twee-aan-twee aan de uiteinden van 3 onderling loodrechte armen gemonteerd werden. Het is de eerste maal dat een dergelijk instrument in de ruimte gebracht wordt. Gedurende 24 maanden zal GOCE driedimensionale zwaartekrachtgegevens verzamelen. De ruwe gegevens zullen op Aarde verwerkt worden voor het produceren van de meest nauwkeurigste kaart van het zwaartekrachtveld ooit. Naast de gradiometer bevindt zich ook nog enkele nauwkeurige GPS-ontvangers, een ionenmotor en laser retro-reflector in de kunstmaan. In 1999 werd het GOCE project geselecteerd als de eerste Earth Explorer Core-missie van ESA’s Living Planet programma. GOCE is de eerste van een nieuwe generatie Europese aardobservatiesatellieten die ontworpen worden voor specifieke studies van onze planeet, haar klimaat en zijn systemen.
Illustratie van de GOCE kunstmaan in een baan om de Aarde - Foto: ESA.
Belgische technologie voor GOCE
GOCE werd in opdracht van de ESA gebouwd door een industrieel team onder leiding van Thales Alenia Space in Turijn, Italië. Een vestiging van het bedrijf in Cannes, Frankrijk, ontwikkelde ondermeer de elektrostatische graviteitsgradiometer en het platform werd geleverd door EADS Astrium Space dat gevestigd is in Duitsland. De Belgische vestiging van Thales Alenia Space in Charleroi heeft twee apparaten ontwikkeld voor de stroomvoorziening van de gradiometer en voor de elektronische eenheid voor de thermische controle van de gradiometer. Daarnaast leverde Thales Alania Space ETCA ook een wrijvingsvrij attitudecontrole-systeem voor het compenseren van het afremmende effect van de restatmosfeermoleculen in zijn lage baan om onze planeet. De gesofisticeerde GPS-ontvangers werden eveneens geleverd door de Belgische vestiging van Thales Alenia Space. Thales Alenia Space ETCA is in België de grootste constructeur van elektronica voor de ruimtevaart. In Europa is het bedrijf de leider in de elektrische voedingen voor satellieten en besturingseenheden van de Europese Ariane 5 raketten.
De GOCE aardobservatiesatelliet in de Large Space Simulator in het ESTEC testcentrum - Foto: ESA
