De naam Karel Jan Bossart betekent wellicht heel weinig bij veel mensen maar toch heeft deze Vlaming een zeer belangrijke rol gespeeld in de geschiedenis van de Amerikaanse ruimtevaart. De invloed die Bossart had in de beginjaren van de ruimtevaart kan vergeleken worden met die van Wernher von Braun of Sergei Korolev. Aangezien hij het meeste van zijn leven gewerkt heeft voor de Amerikaanse luchtmacht werd zijn naam lang geheim gehouden.
Het grootste succes uit de carrière van Karel Jan Bossart was de ontwikkeling van de eerste Amerikaanse intercontinentale raket die naast militaire doeleinden later ook ingezet werd voor het lanceren van verschillende historische ruimtetuigen. Dankzij de Atlas raket werd John Glenn de eerste Amerikaan die in 1962 een volledige omwenteling om de Aarde maakte en kregen we de eerste beelden te zien van Mars, Venus, Jupiter en Saturnus. Karel Jan Bossart wordt vandaag de dag nog steeds "the father of the Atlas rocket" genoemd.
Project MX-774
Karel Jan Bossart werd op 9 februari 1904 geboren te Antwerpen en studeerde in 1925 af aan de Brusselse universiteit. Van de “Belgisch-Amerikaanse onderwijs stichting” kreeg Bossart de kans om te studeren aan de Massachusetts Institute of Technology waar hij met succes luchtvaartkunde ging studeren. In 1927 behaalde hij zijn Masters diploma en keerde hierna terug naar België. Nadat hij in België zijn dienstplicht had vervuld, immigreerde Bossart opnieuw naar Amerika waar hij zou gaan werken bij de bekende vliegtuigfabrikant Consolidated Vultee Aircraft Corporation (Convair), nu gekend als General Dynamics. Karel Jan Bossart naturaliseerde in 1936 tot Amerikaan. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werkte hij aan de ontwikkeling van propellervliegtuigen en aan de eerste telegeleide US navy raketten die konden gelanceerd worden vanop schepen. Dit leidde uiteindelijk tot de realisatie van de Lark raketten waarvan er in 1945 honderd besteld werden bij Convair die men vooral zou inzetten tegen Japanse kamikaze vliegtuigen. In 1945, op 31 jarige leeftijd, werd Karel Jan Bossart constructiechef bij Convair. Hierdoor kreeg hij de kans om mee te werken aan het "Project MX-774". Dit was het eerste Amerikaanse project waarbij ondermeer de in beslag genomen Duitse V2 raket nauwkeurig zouden onderzocht worden zodat Amerika hieruit kon leren en de technologie zou kunnen overgenomen worden. Project MX-774 kende drie ontwikkelingsfases. Fase A was de ontwikkeling van een subsonisch, zelf navigerend, straalvliegtuig dat de naam 'Teetaker' kreeg. Fase B was de ontwikkeling van een testraket, genaamd 'Old Fashioned', om de ontwerpen uit te proberen en de laatste fase, gekend als 'Manhatten', zou de ontwikkeling van een raket worden met een reikwijdte van 8 200 km. Bossart kon de Amerikaanse luchtmacht overtuigen dat de V2 raket weldegelijk de basis kon vormen van een krachtige intercontinentale raket waardoor Convair uiteindelijk het contract toegewezen kreeg voor het ontwerp van een testraket die een lange afstand moest overbruggen. De Belgische pionier werd aan het hoofd gezet van het ontwerp. Uiteindelijk ging de Amerikaanse luchtmacht akkoord met de bouw van tien MX-774 raketten. Ondanks alle goeie plannen en vooruitzichten werd het MX-774 project in 1947 echter stopgezet wegens budgetbeperkingen. Toch hield dit Bossart niet tegen om te blijven werken aan zijn project.
Atlas: de Griekse god die de wereld op zijn schouders droeg
Na de stopzetting van het MX-774 project kon Bossart toch nog geld bij elkaar halen voor het uittesten van fase B uit het MX-774 project. Convair slaagde erin de drie raketten te lanceren vanop de militaire White Sands basis maar helaas bleken de resultaten onvoldoende te zijn. Dankzij deze testvluchten zag men wel dat verschillende nieuwe concepten werkten zoals Bossarts hoge druk monocoque brandstoftank. Ondanks de zware investeringen van de Amerikaanse luchtmacht in dit project, werd Bossart verplicht zijn concepten te verkopen tegen spotprijzen aan TRW die ze later doorverkocht aan de grote bedrijven Douglas Aircraft Company en Martin. Uiteindelijk zouden beide bedrijven deze concepten ook gebruiken voor hun Thor en Titan raketten. Toen de Sovjet Unie in 1949 met succes haar eerste atoombom testte, kreeg de Amerikaanse luchtmacht opnieuw grote interesse in het MX-774 project. Opnieuw probeerde Bossart steun te krijgen voor zijn project. Uiteindelijk kreeg Convair in 1951 opnieuw het contract aangezien het al veel ervaring had opgedaan. Ditmaal kreeg het project de naam “MX-1593” en Bossart, die opnieuw aan de leiding van het project stond, gaf zijn raket de naam Atlas, naar de Griekse god die de wereld op zijn schouders droeg. Nadat de Amerikaanse inlichtingendienst CIA in 1955 had vernomen dat de Sovjet-Unie bezig was met de ontwikkeling van intercontinentale raketten kreeg de ontwikkeling van Bossarts Atlas raket alle mogelijke middelen die het nodig had aangezien het nu om een echte staatszaak ging. Hier maakte Bossart handig gebruik van om zijn Atlas raket te voorzien van een tweede rakettrap die de naam Centaur kreeg en voorzien werd van cryogene brandstofcellen. Nadat de Sovjet-Unie in 1957 hun eerste R-7 intercontinentale raket lanceerden, zag Karel Jan Bossart twee maanden later hoe zijn 23 meter hoge Atlas raket voor een eerste maal opsteeg. In de jaren die hierop volgden, werden tientallen Atlas D, Atlas E en Atlas F raketten ondergebracht in verschillende ondergrondse silo’s of militaire basissen verspreid over Amerikaans grondgebied. Deze raketten konden allemaal voorzien worden van een nucleaire lading en werden gericht richting Sovjet Unie.
Karel Jan Bossart en de Mercury 7 astronauten
Uiteindelijk werd de functie van de militaire intercontinentale Atlas raket nooit in de praktijk getest. Het was pas tijdens het begin van de Amerikaanse bemande ruimtevaart dat de Atlas raket zijn grootste succes behaalde. Nadat de Sovjet-Unie in 1961 de eerste mens in de ruimte hadden gebracht, gingen de Verenigde Staten op zoek naar een draagraket en ruimtecapsule die net hetzelfde kon. De Amerikanen Alan Shepard en Virgil Grissom hadden in mei 1961 en juli 1961 elk al een suborbitale ruimtevlucht gemaakt, maar dit was nog steeds niet hetzelfde als wat de Sovjets hadden bereikt. Shepard en Grissom werden elk met een Mercury-Redstone raket gelanceerd die ontwikkeld werd onder leiding van Wernher von Braun. Op 20 februari 1962 werd uiteindelijk John Glenn als derde Amerikaan in de ruimte gebracht door middel van een Atlas raket. Glenn werd de eerste Amerikaan die een volledige omwenteling om de Aarde maakte. Na deze historische vlucht werd de raket van Karel Jan Bossart nog driemaal gebruikt om Amerikaanse Mercury astronauten te lanceren. Na het geslaagde Mercury programma zag het pas opgerichte Amerikaanse ruimtevaartagentschap NASA het succes van de Atlas raket in waarna verschillende onbemande ruimtetuigen eveneens in de ruimte gebracht werden door verschillende Atlas raketten. Zo werden de legendarische Mariner en Pioneer 10 en 11 ruimtetuigen probleemloos gelanceerd danzkij aangepaste en gemoderniseerde Atlas raketten waarna deze tuigen begonnen aan hun lange reizen richting Mars, Venus, Jupiter en Saturnus. Het ontwerp van Karel Jan Bossart lag ook aan de basis van tal van opvolgers. Zo werden de Atlas I, Atlas II en Atlas III raketten in de jaren '80 en '90 tientallen malen ingezet voor zowel commerciële als militaire toepassingen binnen de ruimtevaart.
In 1958 ontving Karel Jan Bossart van de Amerikaanse luchtmacht de Air Force's Exceptional Civilian Award voor zijn werk aan de Atlas raket. Ondanks zijn succesvolle ontwerpen kreeg deze Belg nooit dezelfde naambekendheid als de andere pioniers uit zijn tijd aangezien Bossart het grootste deel van zijn leven heeft gewerkt aan geheime militaire projecten. Bossart keerde nog verschillende keren terug naar België ondermeer op uitnodiging van onze toenmalige eerste minister Théo Lefèvre. In 1967 ging Bossart uiteindelijk met pensioen waarna hij op 3 augustus 1975 overleed in San Diego. Vandaag de dag worden Atlas raketten nog steeds gebruikt in de ruimtevaart. De nieuwste generatie van deze raketten, de Atlas V raketten, vertoont echter wel veel verschillen met de voorgangers.
